Sabori raskola

Monografija doc. dr Gorana Vasina, Sabori raskola, Srpski crkveno-narodni sabori u Habzburškoj monarhiji 1861-1914, predstavlja krucijalan iskorak u poznavanju istorije srpskih crkvenih i svetovnih elita u Dvojnoj monarhiji u drugoj polovini 19. veka i početkom 20. veka. Vasin je detaljno, pomno i minuciozno analizira dešavanja na najvažnijoj instituciji Srba u Habzburškoj monarhiji, ali i mnogo šire, uticaje koji su dolazili iz Kneževine/ Kraljevine Srbije, kao i uticaje borbe za crkveno-školsku autonomiju na formiranje crkvenih i prosvetnih institucija u Bosni i Hercegovini posle 1878. godine. Poseban kvalitet monografije leži u činjenici da je pisana na prvorazrednoj arhivskoj građi, koja je kroz čitavu deceniju istražena, kako navodi autor o arhivima od Cetinja do Beča. Imponuje činjenica da je autor iz broja u broj pratio pisanje srpske štampe u Habzburškoj monarhiji tokom celog perioda 1861-1914, ali i beogradske, peštanske i bečke štampe. U Vasinovoj monografiji jasno se vide uticaji strukturalističkog poimanja analize procesa dugog trajanja, što monografiji daje celinu, i odražava stav autora da su raskoli kod Srba u Monarhiji glavno obeležje punih pet decenija političkog života. Vasin posebno daje drugačije viđenje i tumačenje stavova i ideologije srpskih političkih i crkvenih elita, što monografiji daje izuzetno mesto u proučavanju i sagledavanju istorije Srba prečana na prelomu vekova.