Ivan A. Iljin je ruski religijski filosof čija su dela bezmalo čitav vek poznata srpskim čitaocima. Jedna od njegovih najpoznatijih knjiga – Put duhovne obnove – objavljena je 1935. godine upravo u Beogradu, a do danas je na srpski jezik prevedeno desetak njegovih publikacija. Nedavno su se pojavili i prevodi dva Iljinova spisa koji su štampani u jednoj knjizi. Radi se o tekstovima Religiozni smisao filosofije i Opšte učenje o pravu i državi. Za naziv knjige iskorišćen je naslov prvog dela.
Religiozni smisao filosofije. O Iljinovom stavu po pitanju smisla i cilja filosofije mogli smo da čitamo u sjajnom tekstu „Šta je filosofija?“ (objavljen u knjigama Pogled u daljinu i Put ka očiglednosti) kao i u nekoliko drugih eseja koje je on objavio u poznijim godinama, a koji su dostupni i na našem jeziku. Iljinov odnos prema filosofiji, kao i kod većine velikih mislilaca, vremenom je evoluirao; kod njega je to posebno vidljivo u odnosu prema Hegelovom konceptu filosofije, koji je na početku svog rada uvojio da bi ga vremenom u određenoj meri napustio; knjiga Religiozni smisao filosofije je jedan od značajnijh svedok tog filosofskog sazrevanja Ivana Aleksandroviča. Njena vrednost se svakako ne iscrpljuje samo u tome. Reč je o ozbiljno promišljenoj i proživljenoj knjizi, u kojoj su ideje i stavovi jasno i precizno izloženi, i to doista jednim lepim jezikom. Inače, knjiga je nastala u periodu od 1914. do 1923. godine, a sastavljena je od tri govora: 1. „Filosofija kao duhovni rad“, 2. „Filosofija i život“, 3. „O preporodu filosofskog iskustva“.
Opšte učenje o pravu i državi. Do danas, ako se ne varam, nismo imali nijedan prevod nekog Iljinovog većeg rada iz pravne nauke, bilo je samo par eseja koji su uvrštavani u nekoliko zbornika. Inače, Ivan Iljin je diplomirao na Pravnom fakultetu u Moskvi, a potom povremeno i predavao pravo i objavio nekoliko ozbiljnih radova iz te oblasti. Kao što je već i iz samog naslova ove knjige jasno, reč je o udžbeniku. Knjiga sadrži dvadeset i jedno poglavlje, prvih šesnaest je posvećeno fundamentalnim pravnim problemima, a u ostalima su obrađena osnovna pitanja koja se odnose na učenje o državi.
Sa načelnim stavovima ili pojedinačnim uvidima Ivana Aleksandroviča Iljina, koji se odnose kako na filosofiju tako i na pravo, ne moramo se uvek slagati, ali ih moramo uvažavati i uzimati u obzir zbog njihovog nespornog značaja. Stanje u srpskoj kako filosofiji tako i pravu je, u najmanju ruku, zabrinjavajuće, a knjige poput ove o kojoj je bilo reč zasigurno mogu da donekle doprinesu njegovom ublažavanju, i zato je ne bi trebalo ignorisati.
Β. P.
