Ne treba da zaboravimo da živimo u vremenu zaboravljanja. – Mudrost je posjedovanje pameti za ispravno djelanje u pogledu sebe i drugih. Biti mudar znači držati na pameti ono što je u datom životnom momentu najvažnije.
Za orijentisanje mudrosti neophodna su i ova dva uslova: samosvijest (svijest o sebi) i savjest (moralna samosvijest). Za Imanuela Kanta (Metaphysik der Sitten §14) moralno samosaznanje (das moralische Selbsterkenntnis) početak je sve ljudske mudrosti. Za Filona Aleksandrijskog (De somniis I 211) početak mudrosti je ne zaboraviti sebe (σοφίας οὖν ἐστιν ἀρχὴ μὴ ἐπιλανθάνεσθαι ἑαυτοῦ). Mudrost je otpor samozaboravu.
Naše doba karakteriše progon i zaborav svetosti, koji prate relativizacija vrijednosti, fragmentacija svijesti i iluzionisanje stvarnosti. Ne spontano već intencionalno, nameće nam se strukturalna amnezija, kao gašenje selektovanih tačaka u pamćenju, koja se iz sfere moći prenosi na „kulturu“ da bi proizvela sistemsku deformaciju, manipulaciju i poništenje pamćenja i sjećanja. Deformisano, konstruisano i izmišljeno pamćenje ima istovremeno funkciju zaboravljanja i odustajanja od autonomnog identiteta (koji jeste dinamička i relaciona ali nije efemerna kategorija). Istraživanje struktura socijalnog pamćenja i sjećanja i otkrivanje tehnika deformacije pamćenja i sjećanja preduslov je današnjeg kritičkog istorijskog znanja i istorijske samosvijesti.
Pamet je uslov opstanka, a pamćenje uslov istorije. Svijest da pripadamo konkretnoj istorijskoj zajednici (čije pravo da bude priznata ne potrebuje prethodno obrazlaganje) pretpostavka je istorijske odgovornosti, koja je i sinhrona, kao odgovornost za naše istorijsko vrijeme, i dijahrona, kao transgeneracijska odgovornost. Istorijska odgovornost je važna za konstituisanje i samoodređenje identiteta. I izvan polja moći, u kom se inače kreiraju pamćenje i zaborav, svako bi rado da nešto zaboravi.
Ali hrabrost suočenja sa sobom i sposobnost pokajanja mnogo je bolja terapija od amnezije. – Ovdje sabrani tekstovi (izazvani različitim povodima i objavljeni u raznim kontekstima, tematski nejedinstveni, po obimu i formi neujednačeni, katkad ostavljeni u nedovršenosti, opterećeni ponavljanjima usled situacione prinude) nadam se da imaju i ovu zajedničku nit: otpor zaboravu.
Predgovor Bogoljuba Šijakovića
