Neko je nedavno rekao da današnje besede sveštenoslužitelja u pravoslavnim hramovima ne čine neku veliku uslugu Crkvi. Razlog za to leži u činjenici da su propovedi, s jedne strane, po pravilu preplavljene retorskim ekskursima u necrkvene teme, a sa druge, da u njima preovlađuje didaktički manir, verbalizam i bezidejnost, i to baš u vremenu kada crkvena reč treba da bude drugačija i, u najboljem smislu te reči: crkvena. Drugim rečima, treba da bude oslobođena moralizma i racionalizma, a to se retko sreće.
Stoga propovedi episkopa Ignatija dolaze kao pravo osveženje. One donose nešto drugačije. Iz njih odsustvuju dugi uvodi, stilska poigravanja, veštački retorski efekti ili potreba za pokazivanjem učenosti. Ignatijeva reč je ontološki intonirana, što će reći da on ne traži lepotu izraza nego pastirski upućuje na životno važne istine. Svome slušaocu prepušta da uvidi ono što je važno za sami život, da sazna gde je spasenje i da stekne zdravu veru. Na koji način se to postiže? Naveo bih nekoliko odlika drugačijeg slova najgostoljubivijeg među srpskim vladikama.
Najpre, vladika Ignatije izbegava alegorijsko tumačenje, ono koje u istorijskim događajima traži samo prenosni smisao. On je usmeren ka Kraju („blaženi Cilj“, o kome Sv. Maksim Ispovednik govori), što znači da za njega istorija igra presudnu ulogu kao putovanje ka Carstvu i poprište ljudske slobode. Alegorija mu je strana jer, kao verniju crkvenoj egzegezi, neguje ikoničnu egzegezu. Na evharistijskom sabranju, iz koga dolazi njegova beseda, vernici doživljavaju realno prisustvo Hristovo, kroz ikonu, tip i obličje. To prisustvo, međutim, ide dalje od aktuelnog agenta koji ga nosi ili ikonizuje, ne tražeći, međutim, smisao u prošlosti, ili u analogijama telesno–duhovno, čulno–umno itd. Ignatijevo tumačenje „uzvodi ka prototipu“, i vodi ka Ličnosti koja nije opipljivo i eksperimentalno podložna kontroli. Kao pokazatelj takvog živog staranja za istoriju služe i osvrti u besedama episkopa Ignjatija na Sveti i veliki sabor na Kritu (2016. godine) o čijem radu je on brižno obaveštavao narod u poverenoj mu eparhiji.
Zatim, čitajući ove besede uočavam da njihov autor ne želi da ugodi psihološkim željama slušalaca, već radije teži da ih mistagoški uvede u oslobođeni vreme–prostor gde će učesnici steći slobodu od svih sebičnih prohteva. Postaće zbliženi sa praznicima Hrista i njegovih Svetitelja u zajednici Duha Svetoga na osnovu lične slobode i ljubavi, a nasuprot egoizmu i nužnosti. Ovaj episkop svoj narod poziva da se preda novom opitu prisustva i dolaska Hristovog ne zaobilazeći nijednu bitnu temu hrišćanskog života, od pokajanja i žrtve, preko vere i služenja, do ljubavi i slobode.
Takođe, kako bi probudio istinski smisao evharistijskog prinošenja kao nečeg izvornog, nepatvorenog i istinosnog — a to je čisti plod zajednice koja opituje Vaskrsenje — vladika Ignjatije lišava svoje slovo svih retorskih fraza. Nema ničeg monotonog u ovim besedama. Dok besedi, vladika gradi zajednicu Crkve i eliminiše zaborav Onoga koji dolazi i koji vaskrsava. Svestan je da beseda koja ne upućuje na Ličnost Hristovu upućuje na taštinu sveta. On svoje slušaoce i čitaoce vodi ka Istočniku sveta i života. Ova zbirka beseda svedoči da u evharistijskom sabranju vidimo i susrećemo Boga kroz zajednicu sa drugima.
U tom pogledu, episkop Ignjatije je potpuno veran crkvenom predanju. Naime, istorijski posmatrano, hrišćani su, kako na Istoku tako i na Zapadu, kroz vekove pokušavali da oslikaju ikonu budućeg Carstva. U tom nastojanju, zapadna tradicija je radije izabrala nevizuelne načine u njegovom opisivanju. Ovo će protestantski Zapad, iz istorijskih razloga koji su poznati, dovesti do realističnog pristupa u umetnosti i uopšte u crkvenom životu. Čini nam se da je Istok radije izabrao jedan ikonični i eshatološki okvir, što je doprinelo da njegova liturgijska koreografija prati smerno‑ushićenu dramaturgiju Pashe u kojoj ne slušamo lekcije iz teologije nego sudelujemo u drami ljudske istorije. Slovo požarevačkog vladike je deo te ikonične mistagogije u kojoj sve bogodolično proslavlja Boga, „za život sveta i spasenje“.
O ovoj knjizi jednostavnih i kratkih a dubokih beseda spoznajemo kako izgleda prosta, a mudra hrišćanska, svest jednog vernog jerarha koji svu nadu polaže u Gospoda. Besede episkopa požarevačkog i braničevskog Ignatija ne plene „pletenijem“ reči i stilskom lepotom, nego neposrednošću poruke. One pozivaju u Tajnu, što bi, čini mi se, trebalo da bude svrha svake liturgijske besede.
Da zaključim: vladika Ignjatije svojim logosom na doličan način počastvuje Logos (Reč, Hrista), da parafraziram Sv. Grigorija Bogoslova. I na tome smo mu svi zahvalni.
Episkop Losanđeleski Maksim
